تونل تاریک

تونل تاریک

دکترآزمایش به نقل ازیک دانشمند هلندی می گوید: انسان همانگونه که درزندگی خود با تونیل های تاریک وروشن،روبرومی شود. همین انسان هنگام مفارقت ازاین عالم درابتداء یک تونیل تاریک قرارمی گیرد. تونیل تاریک با دوافق روشن وظلمانی، درپیش روی انسان درهرحالت است. سخنان دانشمند هلندی، حاصل تحقیقات گسترده ی بالینی وی، ازبیماران شان است که مجموع آن را تبدیل به یکی ازپرفروشترین کتاب کرده است.

 افق تاریک وروشن درزندگی هرانسانی دراین جهان، نیزمطرح می شود. سیاست هم همیشه با دو روند تاریک وروشن درجامعه، بررسی می شود. استراتژی درواقع همان راه،رسیدن به یک افق روشن می باشد. گروهی سیاسی، موفق شناخته شده که توانسته برای جامعه،بهترین برنامه را، طراحی ومهندسی کرده باشد. افق روشن برای یک حزب سیاسی زمانی معنی دارد که آن حزب برنامه های شفافی را بتواند ارایه نماید. افغانستان ظاهرا عمده ترین چالش پیش روی آن ، نداشتن برنامه استوارواستراتژی خوب، برای آینده بوده است. به همین دلیل است که که افق سال2014 برای کسی ،روشن نیست. دیروز سه شبکه خبری بین المللی برنامه ای را طراحی کرده بود که افق سال 2014 را درسیاست افغانستان بررسی نماید. قراربود دراین نشست من نیزشرکت نمایم اما بدلیل برنامه های متعدد دیگر ازقبل برای خود، طرح ریزی کرده بودم، نتوانستم دربحث چشم انداز سال 2014 شرکت نمایم. استاد محقق بسیارعلاقمند بود که من دراین گفتگودرجمع دیگرشخصیتهای سیاسی شرکت نمایم. افق سال 2014 تاریک است ویا روشن، ازعمده ترین مباحث سیاسی درجامعه افغانستان می باشد.

 حکومت با مهندسی انتخابات ، ظاهرا چالشهای زیادی را ایجاد کرده است. قانون انتخابات را کابینه ی حکومت افغانستان، بگونه ای ساخته است که احزاب سیاسی دراین قانون، چشم اندازتاریکی دارد. قانون تدوین شده وزارت عدلیه، درواقع مرگ احزاب سیاسی را درجامعه حتمی ساخته است. امشب درهتل انترکانتیننتال، شورای همکاری احزاب وایتلافهای سیاسی، دریک نشست سیاسی با وکلاء وابسته به احزاب درپارلمان گفتگوی دوساعته ای را سازماندهی کرده بود. دراین نشست مشترک احزاب واعضای پارلمان، ابعاد قانون انتخابات را، مورد بحث قرارداد. نمایندگان احزاب واعضای پارلمان دراین نشست مشترک، نگرانیهای شدید شان را نسبت به قانون انتخابات بیان داشتند. آنها دراین نشست گفتند که قانون انتخابات براساس نظروزارت عدلیه وتایید کابینه افغانستان، بمعنی زیرپاکردن حقوق احزاب سیاسی می باشد. دراین قانون صد درصد تکیه به نظام اس.ان.تی.وی شده واین نظام، نقش احزاب را درمشارکت سیاسی به حداقل، پایین می آورد. آقای ذکی سخنگوی جبهه ملی دراین مورد گفت: اگراحزاب سیاسی درساختاردولت نقشی نداشته باشد دراین صورت چشم اندازبعدی احزاب وافق پیش روی آن، دوچیزبیشترنخواهد بود:

اول اینکه احزاب سیاسی بکلی ازصحنه سیاسی حذف می شود و دیگر هیچ کسی درجامعه ،علاقمند برای تشکیل وتاسیس یک حزب سیاسی نمی شود زیراکه جایگاه قانونی برای آنها ، تعریف نشده است. نظام انتخاباتی مورد نظرحکومت،هیچ انگیزه ای برای تشکیل احزاب نمی گذارد و در این صورت این خود فاجعه ای برای دموکراسی خواهد بود. نسل جوان وتحصیل کرده، ازروی آوردن به مسایل حزبی وسیاسی،پرهیزمی کنند. دراین صورت احزاب سیاسی دریک تونیل تاریکی قرارمی گیرد که قادربه حرکت سازنده درجامعه نمی تواند باشد. تونیل تاریک بدون چشم انداز و افق روشن، همان مرگ احزاب سیاسی است. صورت دوم قضیه این است که احزاب سیاسی درضدیت وخصومت باحکومت قرارمی گیرد. ایشان به یک مورد تاریخی اشاره داشت وگفت: دردهه شصت دهه دموکراسی، شاه افغانستان، قانون احزاب سیاسی را توشیح نکرد. افغانستان، احزاب سیاسی داشت اما این احزاب درقانون جایگاهی نداشتند. دراین صورت دیدیم که احزاب به مسایل زیرزمینی روی آوردند ونتیجه این شد که احزاب سیاسی، تبدیل به احزاب مسلح گردید. مضمون سخنان ذکی سخنگوی جبهه ملی درموردچشم اندازبعدی احزاب، با همان دوصورت درجمع نمایندگان احزاب واعضای پارلمان کشوربیان شد.

 نکته ای بسیارمهم درمورد فعالیت احزاب مطرح بوده است .احزاب سیاسی درتاریخ افغانستان با رویکرد تضاد ومخالفت با حکومت همراه بوده است. احزاب سیاسی ، حکومت را دشمن خود می دانستند وحکومت هم با تمام قدرت برای سرکوب احزاب،اقدام می کرد. رهبران احزاب وکادرهای سیاسی آن توسط حکومت، اعدام، زندانی وشکنجه شد. درنشست امشب برخی هم تاکید داشتند که احزاب سیاسی، همواره درگیرجنگ وسبب دهشت وخون ریزی درجامعه شده است. آنها این گونه استدلال می کردند که احزاب سیاسی،همیشه چشم اندازخونینی را، به مردم نشان داده است و افق خونین درگیریهای مسلحانه، حاصل حضور احزاب مسلح درجامعه بوده است. آنها بااین استدلالهای سطحی می خواستند نقش احزاب را ویرانگرنشان دهند. تونیل تاریک با افق خونین، حاصل تضاد وخصومت احزاب با حکومت بوده است. دراین تضاد بدون شک حکومت مقصربوده زیرا هیچ جایگاه قانونی برای احزاب سیاسی نگذاشته بود. احزاب سیاسی دشمن حکومت وحکومت دشمن احزاب، معادله همه نظامهای استبدادی وخود کامه درجامعه افغانستان بوده است. احزاب برای نابود کردن حکومت،اسلحه گرفتند وبا حکومت درگیرجنگهای خونین ومسلحانه شدند و حکومت هم با همه قدرت برای سرکوبی آنهاعمل کرد. درنشست مشترک برخی از اعضای شرکت کننده به این نگرانیها، اشاره کردند واین مساله ای درستی است .

وقتی که احزاب سیاسی ازصحنه رقابتهای قانونی، کنارگذاشته شود وقانون برای مشارکت آنها درقدرت ، ارجی قایل نباشد دراین صورت احزاب باید یا بمیرند و یا اینکه برای بقاء وحضورخود با حکومت درگیرشود. سؤالی که باید به آن پاسخ داده شود این است که چرا حکومتهای افغانستان درتاریخ ، جایگاه قانونی برای احزاب درنظر،نگرفت وچرا حکومت رییس جمهورکرزی، با قانون انتخابات که درآن احزاب سیاسی نقش داشته باشد، مخالف است؟ این مساله دلایل اجتماعی دارد وحکومت هم با همین دلایل، موقف ضدیت وخصومت با احزاب را درطول تاریخ داشته است. نظامهای سیاسی درجامعه، اصل را برهژمونی وزعامت قبیله گذاشته بود. تبارحاکم درساختارسیاسی به این مساله تاکید داشت که درجامعه افغانستان عمده ترین مساله، اقوام افغانستان است. درگذشته آنها بدون استدلال حق رابه تباری که اکثریت داشت، اختصاص داده ودیگران باید نقش فرعی وپیرامونی خود را درنظام سیاسی، بازی میکردند. درنشست بن 2001 حل معضل تباری وگفتگو ومشارکت اقوام درساختارسیاسی، متن اصلی مذاکرات ما را تشکیل می داد. آقای لخضرابراهیمی می گفت: تضاد اصلی درجامعه افغانستان ، هیچ امری به اندازه ی مساله حل بحران اقوام ، اهمیت ندارد. وی مرا چندین باردرنشست بن دردفترخود خواست وبه صورت دونفری با هم گفتگو داشتیم. وی می گفت: احزاب شما هم چیزی، جزانعکاس ازاقوام کشورنیست و افغانستان را ما درصورتی می توانیم به یک افق تازه، راهنمایی نماییم که پیش ازهمه چیزباید مساله اقوام را حل نماییم.

حاجی قدیر، نشست بن را تحریم کرد وبا بی بی سی این استدلال را داشت که درحق قوم پشتون ظلم شده است. طالبان هم بارها گفته اند که: ما به هیچ یک ازاقوام غیرپشتون اعتمادی نداریم. خلیل زاد سیاست مدارآمریکایی وافغانی تبارمی گوید: اجماع ملی براساس وفاق اقوام افغانستان،لازم است. البته اصل اقوام بجای احزاب، دیدگاه غالب درنخبگان سیاست افغان است ولی نظرجامع نیست. سیاست مداران افغان، فکرمی کنند که باید مساله اقوام را حل نماییم وبصورت طبیعی وبا استنادات تاریخی این نتیجه را گرفته اند که درافغانستان، اقوام بزرگ وکوچکی وجود دارد بنابراین حق حاکمیت با اقوام بزرگ است واقوام کوچک که گاهی ازآنها به اقلیت های قومی نیزیاد می شود، تبعیت ازقوم بزرگ باید داشته باشد واین مساله عین دموکراسی است که اقلیت ازاکثریت تبعیت نماید وحاکمیت اکثریت را قبول نماید. احزاب سیاسی زیادی داریم که با این اندیشه مخالف است آنها می گویند: احزاب ملی داشته باشیم واین احزاب ملی است که با مشارکت قانونی درحکومت، نقش تعیین کننده را درسیاست باید داشته باشد. دواصل تباری وحزبی، درواقع مبنای جدال احزاب با حکومت رییس جمهورکرزی است.رییس جمهورترجیحاتش، حل منازعات اقوام باشعارمشارکت اقوام درحکومت است.رییس جمهورافق سیاست را درنفی احزاب،وکنارگذاشتن آنها ازمشارکت فعال درساختارهای سیاسی افغانستان،مطالعه کرده ومقدمات حذف کامل احزاب را با عرضه کردن قوانین انتخابات،ضد حزبی،بخوبی مهندسی کرده است.

این درست که رییس جمهوردرابتداء تونیل درخط سیاست،استاده است اما افق دراین تونیل برایش فکرمی کند که خیلی روشن است وی می تواند نقش احزاب را منتفی نماید وحکومت را با مشارکت اقوام واستحاله اقلیت های قومی دریک اکثریت قومی که خود به آن باوردارد،حل نماید اما احزاب سیاسی که درابتداء تونیل استاده وسال 2014 وپس ازآن را می نگیرند،افق را روشن نمی بینند آنها راه رییس جمهورکرزی را به تاریکی دانسته وهیچ چشم اندازروشنی دراین خط ،مشاهده نمی کنند. احزاب به حکومت رییس جمهورکرزی ،اخطارداده وازپارلمان کمک خواسته که نقش احزاب سیاسی را،کتمان نکند ودرقانون انتخابات برای احزاب سیاسی،جایگاه روشنی را تعریف نماید.آخرالکلام اینکه انسان بنا برنظریه دانشمند هلندی،هم درزندگی وهم پس اززندگی درابتداء یک تونیل استاده ومی تواند چشم انداز وافق را تاریک ویا روشن تماشا نماید.ما امید واریم چشم انداز،روشنی پس ازسال 2014 داشته باشیم وپارلمان با تصویب نظام مختلط ،پنجره های امید وآروزورا،برای احزاب سیاسی کشور،بگشاید زمان قبیله سالاری حال چه اکثریت وچه اقلیت گذشته است.جهان تازه برای افغانستان،رقابت ومشارکت احزاب درسیاست است.انتخابات باید قانون داشته باشد که درآن،جایگاه احزاب سیاسی،جامعه مدنی،تعریف شده وروشن باشد.