قرارداد امنیتی

 ویژه مجله ستورشماره 63 وزارت خارجه نوشته شده است.

قرارداد امنیتی

ویلیام برنزمعاون وزارت خارجه آمریکا وارد کابل شد.وی قراراست درمورد قرارداد امنیتی با همتایان افغانی خود مذاکرات جدی داشته باشد.قرارداد امنیتی درحقیقت یک سند مکمل گفته می شود.اصل "موافقتنامه استراتژیک" دوسال پیش ازاین با ایالات متحده آمریکا به امضا رسید.درپیمان استراتژیک اشاره شد که این سند درادامه خود یک "قرارداد امنیتی"را نیزدربردارد.گفته می شود،افغانستان  تاحالا نزدیک به، بیست موافقتنامه استراتژیک با کشورهای مختلف بامضا رسانده است. اما موافقتنامه استرتژیک با آمریکا، درادمه خود مکملی دارد بنام" پیمان امنیتی" این سند ازاصل سند مادرجدی تروجنجالی ترشده است.زیرا حرف وحدیث درمورد قرارداد امنیتی خیلی زیاد شنیده شده است.کشورهای زیادی نسبت به این سند اظهارنظرکرده اند ازجمله مسکودرمورد مندرجات آن که شامل پایگاه نظامی آمریکا درافغانستان می شود،ابرازنظرکرده است.مسکودرمورد پایگاه نظامی همواره با اعتراض موضع شان را اعلام داشته است.

مساله پایگاه نظامی درمتن "پیمان امنیتی " گنجانده می شود وبه همین دلیل است که مسکو نسبت به آن ابرازنگرانی کرده وآن را پرسش برانگیزدانسته است.آمریکا همیشه وقتیکه صحبت ازقراداد امنیتی ومساله پایگاه نظامی درافغانستان صورت گرفته به این موضوع تاکید داشته که آمریکا هرگزدرفکرایجاد پایگاه دایمی درافغانستان نیست.رییس جمهوردردانشگاه کابل به این مساله اشاره داشت که درقرارداد امنیتی که قراراست بین افغانستان وآمریکا امضا شود،آمریکا نه،پایگاه نظامی درتمام افغانستان خواسته است رییس جمهورتعداد ازپایگاه ها را درسراسرکشورنام گرفت.رییس جمهوربه پایه گاه های نظامی "شیندن درهرات"،مزارشریف"،قندهار"،جلال آباد"،وبگرام اشاره داشت ایشان گفت آمریکا نه،پایگاه نظامی ازافغانستان خواسته است.سخنگوی کاخ سفید نسبت به این مساله، موقف آمریکا به این صورت بیان داشت که آمریکا هرگزدرصدد تاسیس پایگاه دایمی درافغانستان نمی باشد.دلیل اظهارات جاکرنی سخنگوی کاخ سفید، خیلی واضح است آنها می خواهد به این پرسش پاسخ دهد که پایگاه نظامی آمریکا درافغانستان به چه معنی  است؟ پاسخ آمریکا نسبت به این پرسش به این گونه بیان شده که : آمریکا هرگزبدنبال پایگاه دایمی درافغانستان نمی باشد.

 درکنارمساله پایگاه نظامی،مساله دیگری که درقرارداد امنیتی گنجانده شده موضوع بسیارمهم "مصونیت قضایی" است.آمریکا درمورد مصونیت قضایی حساسیت زیادی دارد اگرچنانچه این مساله درافغانستان حل نشود دیگرهرگونه بحث درمورد" پیمان امنیتی" بی فایده است هردوطرف معاهده ومعامله به این مساله واقف هستند ومی دانند که "مصونیت قضایی" اصولا قابل بحث نمی تواند باشد.این مساله درعراق تجربه شد هیچ مساله ای، بین آمریکا وعراق غیرقابل حل نبود یگانه موضوع ،همان "مصونیت قضایی" بود.پارلمان عراق درمورد مصونیت قضایی بحثهای طولانی را پیش کشید وسرانجام رای به "مصونیت قضایی" سربازان آمریکایی نداد.آمریکا بدون اینکه وارد چانه زنی شود با اینکه عراق کشوری است که منبع عظیم  انرژی فسیلی را باخود، دارد. ولی دیدیم که همه سربازان شان را ازعراق خارج وبه کشورهای عربستان سعودی،کویت بحرین وامارات منتقل کردند.منطق آمریکا دربرابرعراق دوچیزبود یکی اینکه هرگزچنین کاری امکان ندارد آمریکا قوانین بسیارپیچیده ودشواری درمورد حضورسربازان شان درخارج دارد. ودیگراینکه آمریکا نزدیک به نهصد پایگاه درسراسرجهان دارد که همه آن ازمصونیت قضایی برخوردارهستند.آنها می گفتند درکشورهای خلیج پایگاه های نظامی دارند اما هیچ گاهی مساله "مصونیت قضایی" ازسوی این دسته ازکشورهای عربی، مطرح نشده است.

 سه سال پیش ازاین با یک دپلمات درمورد نیروهای آمریکایی درعراق صحبت می کردیم وی می گفت: آمریکا هرکشوری را که ترک نماید اما ازعراق نمی گذرد وی دواستدلال ومنطق، سیاسی واقتصادی را مثال می زد و می گفت: اگرامریکا عراق را ترک نماید دراین صورت عراق را به دشمن دیرینه اش، ایران تحویل داده است آمریکا هرگزاین کار را نمی کند که عراق،تحت تاثیرونفوذ ایران قراربگیرد.آمریکا بشترین مصارف را درعراق داشته است. میزان مصارف آمریکا درعراق به نیم تریلیون دالرمی رسد آمریکا این همه مخارج را برای این نداشته که ازعراق به همین ساده گی خارج شود ولی دیدیم که شد.نکته دومی که این دپلمات درآن زمان مطرح می کرد مساله انرژی وسوخت فسیلی بود عراق دومین کشور درحوزه نفتی خاورمیانه است وآمریکا نباید ازاین منبع عظیم نفتی چشم پوشی نماید.اما دیدیم که هیچ یک ازاین استدلالهای دپلماتیک، بجای نرسید وآمریکا تمامی نیروهای شان را ازعراق خارج کرد ویگانه دلیل آن همان "مصونیت قضایی" بود.وقتیکه پارلمان عراق مصونیت را رد کرد آمریکا یک لحظه درنک نکرد وازخاک عراق خارج شد.

ویلیام برنزمعاون وزارت خارجه آمریکا درحال حاضربا مقامات افغانستان روی همین موضوع بحث گفتگودارد.رییس جمهورباصراحت اعلام داشته است که این سند را امضا می کند واین موافقت نامه امنیتی بسود افغانستان است.صحبت با اطمینا، ازامضای قرارداد امنیتی، نشان دهنده این مساله است که مندرجات ومحتویات مهم آن باید حل شده باشد.این سند تاکنون به مرحله پایانی خود نرسیده ولی طرفین اظهارخوش بینی کرده که این سند بزودی روی میزبرای امضا،گذاشته می شود ومقامات طرفین "قرارداد امنیتی" را امضا می کنند.افغانستان درتاریخ مناسبات سیاسی خود، چنین موافقتنامه های گسترده را نداشته است.تاحالا نزدیک به بیست کشوربا افغانستان موافقت نامه استراتژیک را بامضا رسانده اند.فکرمی کنم اولین سند با هند امضا شد این موافقت نامه، پریشانی پاکستان را درپی داشت ورییس جمهورمیزان حساسیت پاکستان را نسبت به موافقتنامه استراتژیک درک می کرد ودرهمان زمان دردهلی گفت: موافقت نامه استراتژیک با دوست بزرگ،باعث رنجش برادردوقلونباید شود.این مضمون سخنان رییس جمهورنشان می داد که پاکستان نسبت به این مساله حساسیت زیادی دارد وهمین موضوع است که می بینیم پاکستان پس ازامضای موافقتنامه استرتژیک با هند،متحدان ودوستان خودرا تحریک می کند که افغانستان باید با پاکستان موافقتنامه استراتژیک امضا نماید.انگلیس حد اقل درسه نشست" سه جانبه" خود با افغانستان ،روی موافقتنامه استراتژیک تاکید داشته است.کامرون نخست وزیرانگلیس، بارها درگفتگوهای شان با رییس جمهوربه این موضوع اشاره داشته که موافقتنامه استراتژیک را امضا نماید.

خانم حنا ربانی کهردرآخرین نشست خود با وزیرخارجه کشور، مسوده پیمان استراتژیک مورد نظرش را، دراختیاروزیرخارجه افغانستان گذاشت.دلیل این همه پافشاری،واکنش نسبت به امضای موافقت نامه استراتژیک با هند است. افغانستان درامضا موافقتنامه های خود با کشورها،خالی ازدرد سرنبوده است.حال پاکستان خود درد سردراین مورد می تواند باشد.کشورهای اروپایی شاید کم درد سرترین درامضای موافقتنامه های استراتژیک باشد.افغانستان درامضای موافقتنامه های استراتژیک، چالش با همسایه های خود دارد.اما مساله موافقت نامه امنیتی با آمریکا،توام با حساسیتها همراه است. اصل پیمان استراتژیک که امضا شد هم، خالی ازدرد سرنبود.ایران بعنوان نمونه کمکهای خود را به دفترریاست جمهوی قطع کرد وحال داشتن پیمان امنیتی با آمریکا، توجیه کردنش انرژی زیادی می خواهد.مسکو،پکن،ایران ودیگرکشورهای منطقه می خواهند بدانند که افغانستان با متحد آمریکایی خود چه کرده است؟.این حرفی درست است که  افغانستان خود کشورمستقل است وهیچ کشوری حق مداخله وامر، نهی را ندارد ولی مساله منافع  مهم است. خیلی ازکشورها هستند که می گویند پایگاه نظامی آمریکا بضررمنافع ما است ونسبت به آن ابرازنگرانی کرده اند.

سه وچهارنکته اساسی درپیمان الزاما باید مطرح گردد یکی  اینکه رقم سربازان آمریکا درافغانستان است.روزنامه نیویورک تایمزاین گونه تحلیل کرده که افغانستان علاقمند حضوربشتری نیروهای آمریکایی درافغانستان باید باشد. تحلیلگرروزنامه این استنباط را، ازسخنان رییس جمهورداشته است که ایشان گفته است آمریکا نه پایگاه درافغانستان برای حضورشان لازم دارد. نه پایگاه،طبعا نیروهای زیادی لازم دارد.نکته دوم درقرارداد امنیتی مساله مصونیت قضایی سربازان آمریکایی ومساله سوم نحوه ماموریت کارسربازان آمریکا درافغانستان است.گرچه خطوط واستراتژی حضورنیروها، ازسوی راسموسن دبیرکل ناتواعلام شده است: آموزش،تجهیز ومشوره دهی درجنگ با تروریزم. ومساله چهارم درقرارداد امنیتی تعهدات آمریکا وناتودربرابرحملات کشورثالث درافغانستان است. این موضوع درموافقتنامه استراتژیک که دوسال پیش امضا شد، به یک نحوی گنجانده شده ولی می شود ازآن تفاسیرمتعدد داشت.همه این مسایل درقرارداد امنیتی که درپیش رو داریم ،اهمیت زیادی دارد.مولفه های چهارگانه" رقم نیروهای آمریکا درافغانستان،مصونیت قضایی نیروها،نحوه ماموریت وظایف نیروها درافغانستان وتعهدات دربرابرتهاجم یک کشورسوم به افغانستان" ازفوری ترین مسایل افغانستان دربحث قرارداد امنیتی باید باشد.تیم افغانستان با متانت وخونسردی، همه زوایای منافع ملی افغانستان را درنظرگرفته وبه تدوین موفقیت آمیز"پیمان امنیتی" قابل قبولی دست یابد این آ روزوی ملت افغانستان دراین برهه ازتاریخ است.