سه مساله درمناسبات دوکشورسایه انداخته است

سه مساله درمناسبات دوکشورسایه انداخته است

امروزسرتاج عزیز مشاوراموربین المللی نوازشریف،وارد کابل می شود.دیروزآقای شریف دروزارت خارجه پاکستان با سرتاج عزیزدرمورد سفر شان به کابل به رایزنی پرداخت.درپایان این گفتگو آقای نوازشریف با رسانه ها، به چند مساله اساسی اشاره داشت.اولین مورد این بود که پاکستان خواهان یک پارچه گی واستحکام افغانستان است.وی گفت : نماینده خود آقای عزیزرا با یک پیام روشن به افغانستان می فرستد.البته توجه وتاکید آقای شریف به یک پارچه گی واستحکام افغانستان،باید واکنشی باشد به اظهارات رییس جمهورکرزی که درده روزپیش ازاین گفته بود: که برخی کشورها درافغانستان به دنبال" نظام ملوک الطوایفی" است.آقای نوازشریف دیروز روی وحدت ویک پارچه گی افغانستان تاکید داشت.نکته دیگری که دراظهارات شریف مطرح شد این بود که حکومت پاکستان هرگزازمخالفان دولت افغانستان حمایت نمی کند.آقای نوازشریف گفت: دولت پاکستان گام های مهمی درجهت صلح وثبات افغانستان برداشته وازگروهای مسلح ومخالف حکومت افغانستان پشتیبانی نمی کند.درگذشته نیزمقامات پاکستان گفته بودند که اگرافغانستان نقش پاکستان را درمورد صلح افغانستان نادیده بگیرد دراین صورت مساله گفتگوهای صلح درافغانستان دچارمشکل خواهد شد.سرتاج عزیزهمان گونه که نوازشریف اعلام داشته با پیام روشنی وارد کابل می شود.آگاهان سیاسی معتقد هستند که نفس مسافرت مشاوراموربین المللی پاکستان دراین شرایط،حایزاهمیت زیادی است زیرا اولا مناسبات دوکشوربیش ازهرزمانی روبه تیره گی گذاشته ودیگراینکه قراراست شرایط گفتگوها وملاقات رهبران دوکشور را فراهم نماید اگرآقای عزیزموفق شود وبا مقامات افغانستان به این توافق دست یابد وزمان ملاقات رییس جمهورکرزی ونوازشریف تعیین شود این گام مهم ودرستی درمناسبات دوکشورخواهد بود. برای شناسایی ریشه های تنش درمناسبات کابل واسلام آباد سه مساله مهم قابل بحث است:

مناقشات تاریخی

ازسال1947 مناقشات تاریخی بین دوکشورمسلمان آغازمی گردد.البته پیش ازاین تاریخ ،موضوعی بنام داعیه" پشتونستان" مطرح نبود.خط دیورند، که مبداء آن زمان امیرعبد الرحمان خان است یکی ازموضوعات تنش برانگیزبین دوکشوربود ولی مساله بنام " پشتونستان" بعد  ازاستقلا پاکستان  درسال1947 مطرح می شود.افغانستان درسال1948 درسازمان ملل متحد استقلال این کشورراتایید نکرد واین مساله بگفته آگاهان ومورخان یک اشتباه تاریخی بود که افغانستان آن را درآن زمان داشت.کشوری که تازه ازدامن هند بریتانیا،متولد شده بود انگیزه های زیادی وجود داشت که باید به رسمیت شناخته می شد.بخش بزرگی ازکشورها،استقلال پاکستان را به رسمیت شناخت ودرسازمان ملل رای به عضویت آن دادند واما افغانستان ازاین مساله استنکاف ورزید.البته افغانستان درسالهای بعد باید استقلال پاکستان را برسمیت شناخته باشد اما خرد سیاسی حکم می کرد که درهمان زمان وموقع که گروه بزرگی ازکشورها درسازمان ملل،استقلال این کشور را ازهند،تاییدکردند،افغانستان درهمان موقع می با ایست استقلال همسایه دیواربه دیوارخود را تایید می کرد که نکرد.

نکته دوم که درمناقشات تاریخی این دو کشور،تاثیرات بسیاربدی گذاشت حمایت از داعیه" پشتونستان" بود،رهبران سیاسی وناسیونالیست درآن طرف خط،به این مساله دامن زدند وحامی آنها درآن زمان اتحاد جماهیرشوروی بود،افغانستان هم ازاین داعیه،با صراحت پشتیبانی کرد.می دانیم که سراسر سالهای 1953 تا 1963 با همین منازعه تاریخی گذشت.روابط افغانستان وپاکستان درمحاق ازتاریکی قرارگرفت.دهه صدارت مرحوم داوود خان،دهه جنگ سردی بود که بین افغانستان وپاکستان بصورت بسیاربیرحمانه ای راه افتاد.درابتداء دهه شصت به مدت سه سال مرزهای دوکشور دراکثرزمانها بسته وتجارت وامورمعاملات بکلی مختل گردید.بخش بزرگی ازوقت ،صرف دشمنی ودشنام مقامات دوکشورمی شد.بحران وجنگ سرد ایجاد شده بین دوکشور با مداخله شاه درسال1963 وبرکناری داوود خان تاحدی،فروکش کرد ودردهه دموکراسی درافغانستان با تغییرات پنج صدراعظم،روابط ومناسبات نسبتا خوبی با پاکستان برقرارشد.این مساله بصورت مقایسه ای  با دهه "صدارت داوود خان"مطرح است والا دردهه دموکراسی هم روابط چندان دوستانه نبود.

درسال1973 داوود ازطریق یک کودتای بدون خونریزی به قدرت رسید وشاه را که درسفربود،ازقدرت کنارزد ورسما ساختارنظام سیاسی را ازسلطنت به " جمهوریت" دگرگون کرد.سردار محمد داوود درزمان ریاست،سیاستی متفاوت تری نسبت به زمان صدارت خود درمورد پاکستان گرفت ولی بازهم مناقشات تاریخی وتاکید برداعیه" پشتونستان" وحمایت ازسران ورهبران ناسیونالیست آن طرف خط را ادامه داد ولی واضح بود که دیگرآن شدت وحدت زمان صدارت را ندارد.این مساله با تیره ترشدن مناسبات کابل ومسکو،وروی آوردن حکومت داوود خان به غرب وکشورهای منطقه حامی غرب وآمریکا،تغییرات وچرخش عمده ای داشت.درزمان ریاست داوود خان بخصوص سالهای اخیر ازحکومت ایشان،دیگر مناقشات تاریخی ومساله " پشتونستان" آن قدرفربه درسیاست کابل نیست.ازاین مساله که بگذریم،دومین مساله مورد منازعه " خط دیورند" است.

مناقشات مرزی

افغانستان هرگزقبول ندارد که " خط دیورند" مرزمشترک بین دوکشوراست.این خط ازنظرافغانستان،تحمیلی، استعماری است که درزمان امیرعبد الرحمان،بوجود آمد واگرپس ازامیردرمورد آن حرف کم ترگفته شده،دلایلی سیاسی داشته.نکته دیگری که مقامات رسمی کم تربه آن اشاره دارد ولی تحلیل گران بخصوص تند روان افغانستان،درمحافل خود به آن اشاره دارد وآن  این است که اصولا خط مرزی افغانستان وپاکستان به "دریای اتک" می رسد که تا نزدیکیهای اسلام آباد را دربرمی گیرد.مناقشه " خط دیورند" یکی ازبد ترین، خطرناک ترین مساله ای است که همیشه روی مناسبات سیاسی دوکشور،تاثیرگذاشته است.دراین مساله پاکستان هم بلحاظ واقعیت عینی که تمامی مرزها را عملا دراختیارخودگرفته وگفته شده که بیش ازنهصد پاسگاه وپایگاه نظامی در" خطوط مرزی"تاسیس کرده است.خوب این مساله دست بالای پاکستان را نشان می دهد وآنها خود را دراین خطوط ذی الید ساخته است.نکته مهم ترازآن این است که علیرغم اینکه پاکستان خط دیورند را دراخیتارخوددارد،موضع جامعه جهانی وآمریکا وانگلیس دراین مورد است.آقای گروسمن نماینده مستعفی آمریکا دراین خصوص اعلامیه صادرکرد وگفت: که ما " خط دیورند" را خط فاصل وبین المللی بین افغانستان وپاکستان می شناسیم.امریکه باعث ناراحتی زیادی مقامات افغانستان شده وآن را یک نوع مداخله درامورافغانستان دانسته است.

مساله سومی که دراین مورد مطرح است،موقف خود افغانستان وپاکستان است این دوکشورهرگزآماده گی ندارد که این مساله به بحث گرفته شود.پاکستانیها می گویند: مساله دیورند یک موضوع پایان یافته وغیرقابل بحث است.افغانستان این مساله را، پایان یافته نمی داند ولی شرایط را برای بحث روی آن درحال حاضرلازم نمی بیند.مناقشات مرزی یکی ازدشوارترین مسایلی است که بین دوکشور،راه افتاده است.این مساله به اندازه حساس است که هرآن احتمال درگیری نظامی درنوارمرز بین دوکشور،متصوراست.راکت باران مستمرنظامیان پاکستان ودرگیری درولسوالی" گوشته" درننگرهار،دلایلی این مناقشات مرزی است این مساله هم درمناسبات دوکشورسایه افگنده وبه این آسانی هرگزقابل حل نیست.سومین مساله درد ناک که تمامی ذهنیت هارا متوجه خود ساخته است مساله جنگ جاری وطالبان است آقای سرتاج عزیزامروزکه وارد کابل می شود،عمده ترین بحثش با مقامات افغانستان،مساله طالبان خواهد بود.

مساله طالبان

آقای سرتاج عزیزمشاوراموربین الملل نوازشریف وارد کابل می شود.آقای شریف گفته است که آقای عزیزحامل پیامی روشنی ازسوی اسلام آباد به مقامات  افغانستان است. آقای عزیزدیروزهم درگفتگوبا رسانه ها اعلام داشت که بامقامات  افغانستان درمورد طالبان گفتگو می کند.وی گفت: دفترطالبان که درقطربسته شده است یک مساله موقتی است.یعنی این دفتربازگشایی می گردد.نمایندگی طالبان درقطریکی ازجنجالی ترین مساله مورد مناقشه افغانستان وپاکستان است.مقامات درکابل نسبت به دفترقطربه آن صورت که گشایش یافت به شدت بد بین است واصولا دربازگشایی نمایند گی طالبان بنام امارت  اسلامی وبرافراشته شدن بیرق شان،سیاست آمریکا وپاکستان وقطررا دخیل می دانند.به همین دلیل است که مذاکرات امنیتی کابل وواشنگتن را به آن گره زده ودرواکنش به دفترقطر،گفتگوهای امنیتی را به تعویق انداخت درمذاکرات وید کنفرانس هم رهبران افغانستان وآمریکا به توافق نرسیدند.گزارش نیویورک تایمزنشان می دهد که دورهبرگفتگوهای تلخی داشته ودرمذاکرات آقایان اوباما وکرزی هرگزموفق نبوده اند وبه همین خاطر" گزینه صفر" ازسوی آقای اوباما مطرح گردیده.

مقامات افغانستان رویداد گشایش دفترقطررا جدای ازسیاست اسلام آباد وواشنگتن تفسیرنمی کند ومعتقد است که دراین پیش آمد آنها نقش اساسی داشته اند.آقای خرم مسئول دفترمقام ریاست جمهوری درگفتگوی رسانه ای خود ازآمریکا وپاکستان نام گرفت وی گفت آمریکا وانگلیس وپاکستان درصدد تجزیه افغانستان هستند امری که باواکنش سختی آقای کونینگهام سفیرآمریکا درکابل روبروگردید.سفیرآمریکا اظهارات آقای خرم را" مزخرفات" خواند وواکنش تندی نسبت به آن نشان داد.کونینگهام اظهارات آقای خرم را، یک موضع شخصی،تعبیرنمی کند آقای خرم هم ازموقف رییس دفترگفتگو کرده است.افغانستان درموردنمایندگی قطربه این مساله نیزاشاره کرده که مقامات آمریکایی به آنها قول داده بود که افغانستان با ایجاد نمایندگی قطر،موافقت نماید ودفترتحت شرایطی،گشایش می یابد که هیچ یک ازشروط وملاحظات که افغانستان دنبال آن بود،رعایت نگردید.

آقای سرتاج عزیزنیزدرمورد دفترقطرحرف زده وگفته است که بسته شدن آن موقتی است مفهوم این سخن دوچیزمی تواند باشد یکی اینکه مذاکرات با طالبان آغازمی شود ودیگراینکه نمایندگی قطرکه مرتبط به همین گفتگوهای صلح است،بازگشایی می گردد.ازطرفی هم آقای عزیزمتوجه حساسیت افغانستان است.حال بازگشایی مجدد باچه شرایطی،صورت می گیرد.سوالی است که درگفتگوهای آقای سرتاج عزیزبا مقامات افغانستان مطرح می شود.راستی که مساله طالبان،جدی ترین موضوعی است که درمناسبات دوکشورسایه انداخته است.خواسته های افغانستان که پاکستان طالبان را واداربه مذاکره نماید،ازسوی پاکستان پذیرفته نشده است.

 پاکستان قبول ندارد که طالبان افغانستان درخاک پاکستان علیه افغانستان می جنگند.آقای شریف هم دراظهارت امروزخود گفت: ما خواهان صلح وثبات درافغانستان هستیم وحدت ویک پارچه گی افغانستان برای ما مهم  است وما ازگروهای که درافغانستان می جنگد حمایت نمی کنیم پاکستان ازصلح افغانستان افغانستان پشتیبانی کرده ومی کند.این ها مضمون اظهارات آقای شریف درآستانه سفرآقای عزیز مشاوراموربین الملل پاکستان به افغانستان بود.سه، مساله تاریخی،مناقشات مرزی وگروهای شورشی ازعمده ترین چالشهای کابل واسلام آباد است.سفرآقای سرتاج عزیز،اقدام مثبتی است که ازسوی پاکستان آغازشده است مردم امید واراست که مناسبات دوکشورهمسایه بهبود یابد.جنگ وخون ریزی درافغانستان خاتمه پیدا کند.